AS 9100 Belgesi Nedir?

AS 9100, havacılık, uzay ve savunma endüstrisi için geliştirilmiş uluslararası bir kalite yönetim standardıdır. ISO 9001 standardını temel alarak, sektöre özgü ek gereklilikleri içerir. Bu standart, ürün kalitesini artırmak, müşteri memnuniyetini sağlamak ve risk yönetimini iyileştirmek amacıyla uygulanır. AS 9100 standardı, International Aerospace Quality Group (IAQG) tarafından yayımlanmaktadır. IAQG, havacılık, uzay ve savunma sektöründe faaliyet gösteren küresel bir kuruluş olup, bu endüstrilerin kalite yönetim standartlarını geliştirmek ve iyileştirmek amacıyla çalışır. IAQG, AS 9100 serisi standartların yanı sıra AS 9110 ve AS 9120 gibi diğer havacılık ve uzay sektörüne özgü standartları da yayımlar ve günceller.

Genel Havacılık ve Uzay Endüstrisi için Geliştirilmiştir: AS 9100, uçak, uzay aracı ve savunma sanayi ürünlerinin üretim, montaj ve bakımını kapsayan genel bir kalite yönetim standardıdır.
ISO 9001 Tabanlıdır: AS 9100, ISO 9001 kalite yönetim standardına dayanır ancak havacılık ve uzay sektörüne özgü ek gereklilikler içerir.
Tedarik Zinciri Yönetimi: Tedarikçilerle çalışırken izlenebilirlik, ürün güvenliği ve risk yönetimi gibi kritik konulara odaklanır.
Risk Yönetimi ve Ürün Güvenliği: Müşteri gereksinimlerini karşılama, sürekli iyileştirme ve risklerin azaltılması gibi süreç odaklı yönetim ilkelerine vurgu yapar.
Kimler İçin Gerekli?: Uçak üreticileri, uzay aracı üreticileri, savunma sanayi firmaları ve bu sektörlere tedarikçi olan şirketler için uygundur.

AS 9100’ün Tarihçesi ve Gelişimi

AS 9100, ilk kez 1999 yılında yayımlanmış olup, o tarihten bu yana çeşitli revizyonlarla güncellenmiştir. Mevcut versiyon olan AS 9100 Rev D (2016), ISO 9001:2015 ile uyumlu hale getirilmiştir ve risk tabanlı düşünmeyi, liderlik ve süreç yaklaşımını ön plana çıkarır.

1. AS 9100 Standardının Ortaya Çıkışı (1999)

AS 9100, ilk olarak 1999 yılında yayımlandı ve ISO 9001 kalite yönetim standardını temel alarak sektöre özgü ek gerekliliklerle genişletildi.
Bu standart, havacılık ve uzay endüstrisi için dünya çapında ortak bir kalite yönetim çerçevesi sağlama amacı taşıyordu. Ürün güvenliği, izlenebilirlik ve tedarikçi yönetimi gibi kritik konulara odaklanıldı.

2. AS 9100 Rev A (2001)

İlk güncelleme olan Rev A, 2001 yılında yayımlandı ve orijinal AS 9100'e göre küçük düzeltmeler ve iyileştirmeler içerdi.
Rev A, ISO 9001:2000 ile uyumlu hale getirildi ve süreç yönetimine daha fazla vurgu yapıldı. Bu sayede, kalite yönetim sistemlerinin iş süreçleriyle daha entegre olmasını sağladı.

3. AS 9100 Rev B (2004)

2004'te yayımlanan AS 9100 Rev B, ISO 9001:2000 sürümüyle tam uyum sağlamak için daha fazla düzenleme yaptı.
Özellikle tedarikçi yönetimi ve süreç izleme gereklilikleri üzerinde daha detaylı hükümler getirildi. Tedarikçilerin performansını izleme ve değerlendirme süreçleri bu sürümde daha sıkı bir hale getirildi.

4. AS 9100 Rev C (2009)

2009 yılında yayımlanan AS 9100 Rev C, ISO 9001:2008 ile uyumlu hale getirildi ve sektörel gerekliliklere ek olarak daha katı risk yönetimi gereksinimlerini içerdi.
Bu sürümde, uygunsuzluk yönetimi, kök neden analizi ve düzeltici faaliyetler gibi konularda daha fazla detaylandırma yapıldı. Ayrıca, tedarik zinciri yönetimi ve izlenebilirlik gereklilikleri daha belirgin hale getirildi.

5. AS 9100 Rev D (2016)

AS 9100 Rev D, 2016 yılında yayımlandı ve ISO 9001:2015 ile uyumlu olacak şekilde güncellendi. Bu versiyonda risk tabanlı düşünme yaklaşımı ve süreç odaklı yönetim ön plana çıkarıldı.
Rev D, liderlik ve üst yönetimin kalite yönetim sistemindeki rolünü daha net bir şekilde tanımladı ve müşteri odaklılığı artırdı.
Değişiklik yönetimi, ürün güvenliği ve sahte ürünlerin önlenmesi gibi havacılık sektörüne özgü gereklilikler bu versiyonda daha ayrıntılı hale getirildi.

6. AS 9100'ün Gelecekteki Gelişimi

AS 9100 standardı, havacılık ve uzay endüstrisindeki teknolojik ve operasyonel yeniliklere paralel olarak güncellenmeye devam edecektir.
Gelecekteki versiyonların, dijitalleşme, veri güvenliği, çevresel sürdürülebilirlik ve gelişen teknoloji gibi konuları daha fazla kapsaması beklenmektedir.

AS 9100'ün evrimi, kalite yönetim standartlarının sektörel ihtiyaçlara nasıl uyum sağladığını ve endüstri taleplerine göre nasıl geliştiğini gösterir.

AS 9100’ün Yapısı ve Maddeleri

AS 9100, ISO 9001:2015'in tüm maddelerini kapsar ve sektöre özgü ek gereklilikleri içerir. Yapısı şu şekildedir:

Kapsam: Standardın uygulama alanını belirler.
Atıf Yapılan Standartlar: Uygulanan diğer standartlarla bağlantıyı açıklar.
Terimler ve Tanımlar: Kullanılan terminolojiye dair açıklamalar sunar.
Kuruluşun Bağlamı: İç ve dış hususlar, ilgili tarafların beklentileri.
Liderlik: Üst yönetimin sorumlulukları, kalite politikası ve organizasyonun yönelimi.
Planlama: Risk ve fırsatların belirlenmesi, hedeflerin oluşturulması.
Destek: Kaynak yönetimi, yetkinlikler, farkındalık ve iletişim.
Operasyon: Ürün ve hizmetlerin gerçekleştirilmesi için gereksinimler.
Performans Değerlendirme: İzleme, ölçme, analiz ve değerlendirme.
İyileştirme: Uygunsuzlukların düzeltilmesi ve sürekli iyileştirme.

AS 9100, ISO 9001'in tüm maddelerini içerir, ancak havacılık, uzay ve savunma sektörlerine özgü ek gereklilikler de eklenmiştir. Bu ek maddeler, sektörün yüksek güvenlik ve kalite gereksinimlerini karşılamak amacıyla eklenen hususlardır. İşte AS 9100'ün, ISO 9001'e ek olarak sunduğu ek maddeler ve gereklilikler:

1. Ürün Güvenliği (Ek Gereklilikler)

AS 9100, ürün güvenliğiyle ilgili spesifik gereksinimler içerir. Ürünlerin tasarım, üretim, bakım ve servis süreçlerinde güvenliğini sağlamak için önlemler alınmalıdır.
Ürün güvenliğiyle ilgili önlemlerin belirlenmesi, belgelenmesi ve uygulanması gereklidir.
Tüm süreçlerde olası tehlikelerin ve risklerin belirlenip minimize edilmesi için ürün güvenliği planları oluşturulmalıdır.

Ürün güvenliği planları, risk analiz raporları.

2. Sahte veya Şüpheli Parçaların Önlenmesi

AS 9100, sahte veya şüpheli kaynaklı parçaların kullanımı ve tedarik edilmesinin önlenmesini zorunlu kılar.
Bu maddede, tedarikçilerle yapılan anlaşmalarda sahte parçaların tedarik edilmemesi için önlemlerin alınması gerektiği belirtilir.

Sahte ürün önleme prosedürleri, tedarikçi değerlendirme kayıtları.

3. Risk Yönetimi (Genişletilmiş Gereklilikler)

Risk tabanlı düşünme, ISO 9001'de yer alır ancak AS 9100'de risk yönetimi daha kapsamlı ve detaylı bir şekilde ele alınır.
Risklerin belirlenmesi, değerlendirilmesi ve azaltılması için belirli yöntemler ve prosedürler oluşturulmalıdır.
Risk yönetimi, hem ürün hem de süreçlerle ilgili olmalıdır.

Risk değerlendirme raporları, risk yönetimi prosedürleri.

4. Konfigürasyon Yönetimi

Konfigürasyon yönetimi, havacılık ve uzay sektörüne özgü bir gerekliliktir ve AS 9100 standardında bulunur.
Ürün veya sistemin konfigürasyonunun, tasarımdan üretime kadar olan süreçte nasıl yönetileceği ve değişikliklerin nasıl kontrol edileceği belirtilir.

Konfigürasyon yönetim planları, değişiklik kayıtları.

5. İmalat Uygulamaları ve Üretim Süreci Doğrulama

Üretim ve hizmet sağlama sırasında kritik süreçlerin doğrulaması ve doğrulama yöntemlerinin tanımlanması gereklidir.
Üretim süreçlerinin kontrolü ve izlenmesi için belirli prosedürler oluşturulmalıdır.

Üretim süreci kontrol prosedürleri, doğrulama ve geçerleme kayıtları.

6. Dış Kaynaklı Süreçlerin Kontrolü

Tedarik edilen ürünlerin ve hizmetlerin izlenebilirliği artırılmalı ve uygun kontroller sağlanmalıdır.
Tedarikçi değerlendirme ve performans izleme süreçleri belirlenmelidir. Özellikle havacılık sektöründeki tedarikçiler için ek gereksinimler vardır.

Tedarikçi değerlendirme raporları, performans izleme kayıtları.

7. Süreçler Arası Bağımlılık ve Entegre Yönetim

Süreçlerin birbiriyle olan ilişkileri ve bağımlılıkları belirlenmelidir.
Her bir sürecin nasıl etkileşime girdiği ve hangi sonuçları doğurduğu tanımlanmalıdır. Bu gereklilik, AS 9100'de süreç yönetimi ve entegrasyonun daha detaylı bir şekilde ele alınmasını sağlar.

Süreç etkileşim haritaları, süreç performans değerlendirme raporları.

8. Değişiklik Yönetimi (Ürün ve Süreç Değişiklikleri)

Ürün veya süreç değişikliklerinin uygun şekilde kontrol edilmesi gereklidir.
Değişikliklerin neden olduğu etkilerin ve risklerin değerlendirilmesi, onaylanması ve belgelenmesi zorunludur.

Değişiklik yönetim prosedürleri, değişiklik değerlendirme kayıtları.

9. Müşteri Mülkiyeti ve Bilgisinin Korunması

AS 9100, müşteri mülkiyetinin korunması ve müşteri bilgilerine erişim yönetiminin daha sıkı bir şekilde yapılmasını gerektirir.
Müşteriye ait varlıkların veya bilgilerin zarar görmesi durumunda hızlı bir şekilde bildirim yapılması gerekir.

Müşteri mülkiyeti kayıtları, bildirim prosedürleri.

10. Hata Önleme ve Düzeltici Faaliyetler

Hataların önlenmesi, ürün uygunsuzluklarının belirlenmesi ve bu hataların tekrarını önlemek için düzeltici faaliyetlerin alınması gerekir.
Düzeltici faaliyetlerin etkinliğini izlemek ve sonuçları değerlendirmek de zorunludur.

Hata önleme kayıtları, düzeltici faaliyet raporları.

11. Süreç ve Ürün Kalitesini İzleme

Süreçlerin ve ürünlerin kalitesini izlemek için belirli metriklerin ve kontrol noktalarının tanımlanması gerekmektedir.
Bu maddeye göre, izleme ve ölçüm süreçlerinde kullanılan yöntemlerin etkinliğini doğrulamak önemlidir.

İzleme ve ölçüm planları, kontrol listeleri, kalite raporları.

AS 9100'ün ek gereklilikleri, havacılık ve uzay sektörünün yüksek güvenlik ve kalite standartlarını karşılamak için geliştirilmiştir. Bu ek maddeler, ISO 9001'in üzerinde sektöre özgü ihtiyaçlara yönelik detaylı gereklilikler sunar ve uygulama sırasında daha fazla kontrol ve izlenebilirlik sağlar.

AS 9110 Nedir?

Havacılık Bakım, Onarım ve Revizyon (MRO) İşletmeleri İçin Geliştirilmiştir: AS 9110, özellikle havacılık sektöründe bakım ve onarım hizmetleri sunan firmaların kalite yönetim sistemlerini kapsar.
AS 9100 ve Ek Gereklilikler: AS 9110, AS 9100'ün tüm gerekliliklerini içerir, ancak MRO (Maintenance, Repair, and Overhaul) hizmetlerine özgü ek şartlar ekler.
Bakım ve Güvenlik Yönetimi: Bakım süreçlerinin yönetimi, sertifikalandırma gereklilikleri ve hizmet kalitesinin artırılmasına yönelik ek kurallar içerir. Ayrıca, hizmet sonrası süreçlerde izlenebilirlik ve bakım kayıtlarının tutulması gibi gereksinimleri vurgular.
Hizmet Sağlayıcılar için Uygunluk: AS 9110, uçak ve helikopter bakım merkezleri, motor revizyon tesisleri ve diğer havacılık bakım hizmeti sağlayıcıları için uygundur.

AS 9100 ve AS 9110 Arasındaki Farklar

Uygulama Alanı: AS 9100, üretim ve tedarik zinciri yönetimine odaklanırken, AS 9110 özellikle bakım, onarım ve revizyon (MRO) hizmetleri için geliştirilmiştir.
Özel Gereklilikler: AS 9110, bakım faaliyetleri ve sertifikalandırma ile ilgili ek gerekliliklere sahiptir. AS 9100 ise daha çok üretim süreçleri ve tedarik zinciri yönetimi üzerine yoğunlaşır.
Belgelendirme Amaçları: AS 9100, havacılık ve uzay üretim süreçleri için genel bir kalite standardı sunarken, AS 9110 bakım ve onarım süreçlerinin güvenliğini ve kalitesini yönetmek için tasarlanmıştır.

Sonuç olarak, AS 9100 ve AS 9110, farklı amaçlara hizmet eden standartlar olup, her ikisi de havacılık ve uzay sektöründeki kalite yönetimi gerekliliklerine katkıda bulunur. Doğru standart, şirketin faaliyet alanına göre seçilmelidir.

AS 9120 Nedir?

Malzeme ve Parça Dağıtımını Kapsar: AS 9120, havacılık, uzay ve savunma endüstrisi için parça, malzeme ve bileşenlerin dağıtımını yapan firmalar için geliştirilmiş bir kalite yönetim standardıdır.
Stok Yönetimi ve İzlenebilirlik: Bu standart, dağıtım süreçlerinde izlenebilirliği, ürün tanımlamayı ve stok kontrolünü vurgular.
Tedarik Zinciri Güvenliği: Tedarik edilen ürünlerin doğruluğu ve güvenliğinin sağlanması için ek gereklilikler içerir.
AS 9100’e Göre Daha Sınırlı Kapsam: AS 9120, üretim süreçlerini değil, sadece dağıtım faaliyetlerini kapsar.

AS 9003 Nedir?

Temel Kalite Sistemleri İçin Geliştirilmiştir: AS 9003, daha küçük çaplı ve sınırlı kalite gereksinimleri olan havacılık şirketleri için geliştirilmiştir.
Denetim ve Muayene Odaklı: Bu standart, genellikle denetim, muayene ve test süreçleri gibi temel kalite kontrol faaliyetlerini kapsar.
ISO 9001'e Göre Daha Basit: ISO 9001 ve AS 9100 kadar kapsamlı değildir, daha basit kalite yönetim gereksinimleri sunar.

AS 9145 Nedir?

Ürün Geliştirme ve Üretim Süreçlerinin Planlanması (APQP) ve Ürün Parçası Onayı (PPAP): AS 9145, yeni ürünlerin geliştirilmesi ve üretime geçiş süreçlerinin kontrol edilmesini amaçlar.
APQP ve PPAP Gereklilikleri: Bu standart, ürün geliştirme süreçlerinde kullanılan Gelişmiş Ürün Kalite Planlaması (APQP) ve Ürün Parçası Onayı (PPAP) gibi metodolojilerin uygulanmasını gerektirir.

AS 9115 Nedir?

Havacılık ve Savunma Yazılım Kalite Yönetimi İçin Geliştirilmiştir: AS 9115, yazılım geliştirme, bakım ve tedarik süreçlerine yönelik kalite yönetim standartlarını belirler.
Yazılım Geliştirme Süreçleri: Yazılım doğrulama, geçerleme ve konfigürasyon yönetimi gibi konulara odaklanır.

AS 9131 Nedir?

Uygunsuzluk Raporlama ve Analiz Standardı: AS 9131, uygunsuzlukların tespiti, raporlanması ve kök neden analizinin yapılması için süreçler sağlar.
Problem Çözme ve Düzeltici Faaliyetler: Bu standart, uygunsuzlukların etkin bir şekilde ele alınmasını ve kalıcı çözüm sağlanmasını amaçlar.

AS 9101 Nedir?

Denetim Gereklilikleri Standardı: AS 9101, havacılık, uzay ve savunma sektörü için kalite yönetim sistemi denetim gerekliliklerini belirler.
Denetim Prosedürleri ve Raporlama: Denetimlerin nasıl yapılacağına ve denetim raporlarının nasıl düzenleneceğine dair rehberlik sağlar.

Bu standartların her biri, havacılık ve uzay endüstrisinin farklı ihtiyaçlarına yönelik özel gereklilikler sunar ve kalite yönetim sistemlerinin tüm alanlarda iyileştirilmesini hedefler.

AS 9100 Nasıl Alınr

AS 9100 sertifikası, kalite yönetim sisteminin standarda uygun hale getirilip yetkili belgelendirme kuruluşu tarafından denetimden geçmesiyle alınır.

AS 9100 sertifikası almak için izlenmesi gereken adımları detaylı olarak şu şekilde açıklayabilirim:

1. Hazırlık ve Planlama

Mevcut Durum Analizi (Gap Analizi): Öncelikle, mevcut kalite yönetim sisteminizin AS 9100 standardının gerekliliklerini ne kadar karşıladığını belirlemek için bir gap analizi yapmanız gerekir. Bu analiz, eksiklikleri ve geliştirilmesi gereken alanları ortaya çıkarır.
Proje Planlaması: Eksikliklerin giderilmesi ve AS 9100 standardının uygulanması için bir proje planı oluşturun. Bu plan, gerekli adımları, sorumlulukları ve zaman çizelgesini içermelidir.

2. Kalite Yönetim Sistemi (KYS) Dokümantasyonunun Güncellenmesi

Politika ve Prosedürlerin Revizyonu: Mevcut kalite yönetim sisteminizin dokümantasyonunu AS 9100 gerekliliklerine uygun hale getirin. Bu, kalite politikası, süreç tanımları, prosedürler, iş talimatları ve diğer destekleyici dokümanları kapsar.
Risk Yönetimi ve Değişiklik Kontrolleri: AS 9100, risk tabanlı düşünmeyi ve değişiklik yönetimini zorunlu kılar. Bu nedenle, risk değerlendirmeleri ve değişiklik yönetimi prosedürlerini güncelleyin.
İzlenebilirlik ve Ürün Güvenliği: Ürün ve süreçlerin izlenebilirliği ve ürün güvenliği için gereken dokümantasyonun oluşturulması veya güncellenmesi gereklidir.

3. Personel Eğitimi ve Farkındalık Yaratma

AS 9100 Eğitimi: Personelin AS 9100 gerekliliklerini anlaması ve uygulamaya koyması için eğitimler düzenleyin. Bu eğitimler kalite yönetim sisteminin gerekliliklerini, yeni veya güncellenmiş prosedürleri ve standartlara uyum sağlamanın önemini kapsamalıdır.
İç Tetkikçi Eğitimi: İç tetkik yapacak personelin, AS 9100 standardı ve iç tetkik süreçleri konusunda eğitim almasını sağlayın.

4. Kalite Yönetim Sisteminin Uygulanması

Sistem Yürütme ve Kayıtların Tutulması: AS 9100 gerekliliklerine göre güncellenmiş kalite yönetim sistemini yürürlüğe koyun. Tüm süreçlerin izlenmesi ve ilgili kayıtların düzenli olarak tutulması önemlidir.
İç Tetkikler ve Yönetimi Gözden Geçirme: Kalite yönetim sisteminin etkinliğini kontrol etmek için iç tetkikler gerçekleştirin ve sonuçları yönetim gözden geçirme toplantılarıyla değerlendirin. Bu süreç, eksikliklerin belirlenmesi ve düzeltici/önleyici faaliyetlerin başlatılmasına olanak tanır.

5. Ön Denetim (Opsiyonel)

Belgelendirme Öncesi Denetim: Dış denetim öncesinde bir ön denetim yaparak, olası uygunsuzlukları belirleyin ve giderin. Bu, belgelendirme denetiminden önce eksikliklerin düzeltilmesine yardımcı olur.

6. Dış Denetim ve Belgelendirme

Belgelendirme Kuruluşunun Seçimi: AS 9100 belgesi vermeye yetkili akredite bir belgelendirme kuruluşu seçin. Kuruluşun sektördeki deneyimi ve referansları önemli faktörlerdir.
Aşama 1 (Belgelerin İncelenmesi): Belgelendirme süreci iki aşamalıdır. İlk aşamada, belgelendirme kuruluşu kalite yönetim sisteminizin dokümantasyonunu inceler ve AS 9100 gerekliliklerine uygunluğunu değerlendirir.
Aşama 2 (Yerinde Denetim): İkinci aşamada, belgelendirme kuruluşu, kalite yönetim sisteminin sahadaki uygulamalarını denetler ve AS 9100 gerekliliklerinin yerine getirilip getirilmediğini kontrol eder. Bu aşamada, uygunsuzluklar tespit edilirse, bunların düzeltilmesi için belirli bir süre verilir.

7. Sertifikasyon ve Belgelendirme

Uygunsuzlukların Giderilmesi: Denetim sırasında tespit edilen uygunsuzluklar varsa, bunları düzeltin ve ilgili kayıtları belgelendirme kuruluşuna sunun.
Sertifikasyon Kararı: Tüm uygunsuzluklar giderildikten sonra, belgelendirme kuruluşu AS 9100 sertifikasını verir. Sertifika genellikle üç yıl geçerlidir ve bu süre zarfında yıllık gözetim denetimleri yapılır.

8. Gözetim ve Yeniden Belgelendirme

Gözetim Denetimleri: Belgelendirme süresince, genellikle her yıl gözetim denetimleri yapılır. Bu denetimler, sistemin sürekli uygunluğunu ve etkinliğini kontrol etmek için gereklidir.
Yeniden Belgelendirme: Üç yılın sonunda, kalite yönetim sisteminin tekrar belgelendirilmesi için yeniden denetim yapılır.

AS 9100 sertifikası almak, kalite yönetim sisteminin havacılık, uzay ve savunma sanayisine özgü gerekliliklere uyumlu hale getirilmesi ve bu süreçlerin etkin bir şekilde uygulanmasıyla sağlanır.